بیش فعالی (ADHD) چیست؟

بیش فعالی عارضه ای است که موجب ناتوانی فرد در تمرکز  و توجه به کار و مسائل روزانه فرد می شود.   افراد مبتلا به بیش فعالی معمولا بی قرار بوده و براحتی دچار پرتی حواس و توجه به موضوعات و مسائل دیگر می شوند.

علائم
  1. بی توجهی
اصلی ترین حالت بیش فعالی، بی توجهی کودک و یا بزرگسال به موضوعاتی است که باید به آن توجه داشته باشد.   فرد مبتلا (کودک بعنوان مثال) ممکن است مشکل در گوش دادن به معلم داشته باشد و یا نتواند مطلب را بدرستی و راحتی دنبال  کند.   اتمام کارها نیز یکی دیگر از موارد ناتوانی فرد بوده و گم کردن و نیافتن لوازم شخصی نیز از موارد شایع این بیماری می باشد.   بیش فعالان افرادی بسیاررویا پرداز بوده و مبادرت به انجام اشتباهات خیلی سطحی می کنند.   کودکان مبتلا به بیش فعالی از انجام کارهایی که نیازمند توجه مداوم داشته باشد طفره رفته و خیلی سریع بی حوصله و کلافه می شوند.
  1. بی قراری
حالت دوم بیش فعالی بی قراری و جنب و جوش زیاد است.   کودک مبتلا به این حالت از بیش فعالی قادر به آرام نشستن در یک نقطه نیست و ممکن است بطور مداوم در حالت حرکت و بالا رفتن از میز و صندلی و غیره باشد.   هنگامی که مجبور به نشستن باشند کودک بیش فعال دائما بخود پیچیده، کلافه، و در حال جابجا شدن از این پا به پای دیگر است.   نوع دیگری از ابتلا به این حالت در کودک حرّافی زیاد کودک و ناتوانی در آرام و آهسته بازی کردن است.
  1. ویری بودن (Viri)
سومین حالت بیش فعالی ویری بودن اغراق آمیز فرد مبتلاست.    ویری بودن یعنی انجام کاری که بطور آنی به ذهن فرد خطور کرده و بدرستی در مورد انجام و عواقب آن فکر نشده است.   بیش فعالان بطور اغراق آمیزی ویری بوده و به محض اینکه به کاری فکر کنند، تا انجام آن آرامش نداشته و قادر به مبادرت به هیچ کار دیگری نیستند.    بیش فعالان قادر به تحمل صف و نوبت نیستند و از اینکه حرف دیگران را قطع کرده و خودشان صحبت کنند خجالت نکشیده و ناراحت نمی شوند.   بدون فکر پاسخ دادن نیز یکی دیگر از علائم شایع بیش فعالی است.   فرد مبتلا به بیش فعالی فردی واکنشی است که بدون فکر عمل کرده و سپس در جبران و یا ادامه کار مستأصل و ناتوان می شود.
شایان توجه است که مبتلایان به بیش فعالی به یک یا ترکیبی از این حالتها دچار می باشند.   در ضمن دروغگویی ، لاپوشونی، دوباره کاری، راحت طلبی و خود خواهی هم از خصوصیات این کودکان می باشد.

آثار بیش فعالی در زندگی

عارضه بیش فعالی باعث اختلال در رشد اجتماعی و آکادمیک کودکان شده و تا آخر عمر گریبانگیر آنها می شود.   کودک مبتلا بدلیل ناتوانی در توجه، دچار افت تحصیلی و عقب ماندگی (رفتاری و اجتماعی)از دیگر کودکان هم سطح خود می شود.   ویری بودن و ناتوانی در تحمل که منجر به رعایت نکردن نوبت و قطع صحبت و حقوق دیگران می شود باعث طرد شدن کودک از جمع و ناتوانی در ایجاد و نگهداری دوستی ها می گردد.   مجموع این ناتوانی های و شکست ها باعث تضعیف اعتماد به نفس کودک شده و بروز رفتار های پر ریسک و پر خطر در کودک را افزایش می دهد.   همچنین تداوم اعتماد به نفس پایین و انزوای اجتماعی-  تحصیلی می تواند منجر به بیماری های افسردگی و انواع اختلالات اضطرابی شود.
دلایل بیش فعالی
کودکان بیش فعال از فعالیت کمتری در نقاطی از مغز که مسئولیت توجه را بر عهده دارند بهره می برند.   به عبارت دیگر مغز کودکان بیش فعال نسبت به کودکان عادی از نظر توجه عقب مانده تر است.   همچنین آن قسمت از مغز بیش فعالان که مسئولیت انتقال داده های عصبی را بر عهده دارد ساختار شیمیایی نامتعادلی دارد.   دلیل این عقب ماندگی ها و بهم ریختگی شیمیایی دقیقا مشخص نشده اما نقش ژنها بدلیل ارثی بودن بیش فعالی در خانواده بنظر غیر قابل انکار است.
 
تشخیص بیش فعالی

برای تشخیص بیش فعالی تست های آزمایشگاهی وجود ندارد.   در عوض پزشک با تکیه بر شرح رفتار هایی که والدین کودک ارائه میکنند و مشکلاتی که از مدرسه گزارش می شود اقدام به تشخیص وجود بیماری می کند.   بطور معمول ترکیبی از بی توجهی، ویری بودن، و فعالیت های پر انرژی که حد اقل برای شش ماه موجب اشکالاتی اساسی در رفتار کودک شده باشد  دال بر وجود اختلال می باشد.   شروع بیماری بیش فعالی باید هرگز بعد از سن هفت سالگی نبوده و مشکلات رفتاری می باید نا متناسب با سن کودک باشد.
 
انواع بیش فعالی

سه فرم از اختلال بیش فعالی وجود دارد.   نوع اول ترکیبی بوده که شایع ترین نوع می باشد و به کودکانی اطلاق می شود که ترکیبی از هر سه حالت ذکر شده از بیش فعالی را بروز می دهند.   نوع دوم تکانشی (ویری)-  بیش فعال می باشد که در این حالت کودک بی قرار و بی تحمل بوده و قادر به کنترل تکانه ها و ویر های شکل گرفته در فکر خود نیست.   نوع سوم بی توجهی است که در این نوع ,کودک بی قراری نداشته و باعث اختلال در کلاس درس یا ریتم عادی خانه نمی شود,  در عوض این نوع کودک قادر به نگه داشتن تمرکز خود بر روی تکالیف درسی  و یا اجرای قوانین روتین خانه و خانواده نیست.
 
 
درمان دارویی بیش فعالی

داروهای محرک عمدتا برای کمک به کودکان بیش فعال استفاده می شود که در 70 الی 80 درصد اوقات موثر می باشند.   استفاده از دارو های غیر محرک نیز برای کنترل دیگر حالات اختلال استفاده می شود.   عوارض داروهای محرک متاسفانه زیاد بوده و گاها عواقب ناخواسته جبران ناپذیری دارند.
 
روان درمانی و مشاوره در بیش فعالی

روان درمانی به کودک بیش فعال کمک می کند که قادر به کنترل کلافگی خود شده و اعتماد به نفس از دست رفته خود را بازسازی نماید.    همچنین مشاوره به والدین کودک راه کارهایی برای مدیریت بهتر و موثر تر کودک می دهد.   نوع خاصی از مشاوره که ساختن مهارت های اجتماعی نام دارد به کودک بیش فعال کمک می کند که با رعایت نوبت و تقسیم منابع ,قادر به دوست یابی و ایجاد دوستی های پایدار شده و بدین ترتیب بسیاری از رفتار های عادی را اجرا و از همنوعان خود می آموزد.   روان درمانی همراه با دارو درمانی موثرترین روش درمان اختلال بیش فعالی می باشد و بیشتر از دارو درمانی و یا روان درمانی به  تنهایی پاسخگو بوده است.
 
آموزش ویژه برای بیش فعالان

کودکان بیش فعال معمولا قادر به استفاده از مدارس عادی هستند به نحوی که نیازی به برنامه های ویژه ندارند.    اما بعضی از بچه های بیش فعال که از اختلالات رفتاری و یا ناتوانی در یادگیری رنج می برند در مدارس عادی قادر به تحصیل نبوده و احتیاج به مربیان ویژه برای ادامه تحصیل دارند.
 
اهمیت روال (روتین های) رفتاری

کودک بیش فعال قادر به یادآوری روال های عادی زندگی و کاری –تحصیلی خود نیست.   طبیعتا این ناتوانی در رعایت و انجام روال ها موجب سرزنش و عقب افتادگی کودک از زندگی و تحصیل روزمره خود می گردد.   ایجاد روال ها بصورت برنامه های نوشته شده و نصب شده در اتاق و جلوی دید کودک و رعایت کامل این روال ها توسط والدین جبران این ناتوانی کودک در یادآوری و دنبال کردن برنامه عادی زندگی وی را کرده و درمانی بسیار مهم و سودمند تلقی می شود.   این روال ها شامل زمان مشخص بیدار شدن از خواب، خوردن، بازی کردن، تکالیف مدرسه، فعالیت های مشترک خانه، بازی، و زمان خواب می باشد.
 
رژیم غذایی بیش فعالی

مهمترین فاکتور مورد نظر در تغذیه بیش فعالان در دسترس بودن حداقل 6 وعده غذایی است.   بیش فعالان و یا در واقع مبتلایان به اختلال بیش فعالی این گرایش منفی به سوء تغذیه را داشته و باید مراقب رشد صحیح فیزیکی آنها بود.   غذای خاصی وجود ندارد که مبتلایان به اختلال بیش فعالی قادر به مصرف آن نباشند و غذایی نیز نیست که در درمان بیش فعالی بطرز چشمگیری موثر باشد. اما استفاده از پروتین ها و کربو هیدراتهای سنگین مثل نانهاو ماکارانی های سبوس دار در تمرکز بیشتر آنها موثر گزارش شده است.
 
نقش تلویزیون در بیش فعالی

آکادمی متخصصین کودک در ایالات متحده آمریکا تماشای تلویزیون برای کودکان زیر دو سال را توصیه نمی کند.   برای کودکان بالای دو سال استفاده از تلویزیون بیشتر از دو ساعت در روز توصیه نمی شود.   در عوض استفاده از بازی های فکری، پازل ها، و خواندن بشدت مورد توصیه والدین است.
 
پیشگیری از بیش فعالی

از آنجا که بیماری بیش فعالی زمینه ژنتیک داشته راه پیش گیری بخصوصی موجود نمی باشد ,ولی در زنانی که در دوران حاملگی مبادرت به کشیدن سیگار,استعمال دخانیات ومصرف الکل داشته اند ,بروز این بیماری در کودکانشان بیشتر بوده است.   بنابراین رفتار های صحیح تغذیه ای و سلامت در دوران حاملگی شدیدا"مد نظر در پیشگیری ممکن ,از بروز این اختلال در کودکان است. بیش فعالی (ADHD) چیست؟